Levenslang graag, alstublieft!

Meester Leonie.

Leonie van der Grinten heeft een populair blog en schrijft op een interessante en toegankelijke manier over het strafrecht. Zij publiceert een blog op haar eigen website, www.meesterleonie.nl, en zal vanaf nu met enige regelmaat ook interessante stukken publiceren op www.LegalSpot.nl

Leonie is Cum Laude afgestudeerd in strafrecht aan de Tilburg University en Forensica, Criminologie & Rechtspleging aan Maastricht University.

Haar scriptie is door het Nederlandse Juristenblad uitgeroepen tot topscriptie en uitgebracht als boek!

Rechts van dit artikel stellen onder andere advocaten strafrecht zich aan u voor. Mocht u online vrijblijvend een vraag aan ze willen stellen, dan kan dat door op de naam te klikken.

Levenslang graag, alstublieft.

De NRC heeft een helderziende in dienst. In oktober 2012 schreef journalist en jurist Folkert Jensma een stukje[1] over mijn mede-meester Richard Korver[2]. Korver, de advocaat met het sjaaltje, werd naast zijn sjaaltje ook bekend als advocaat van de slachtoffers van kindermisbruiker Robert M. In oktober 2012, zo legde Jensma uit, heeft Korver daarom een boek uitgebracht waarin hij een radicale hervorming van het strafrecht voorstelde. Geheel toegesneden op de behoeften van slachtoffers. ‘Wakker Worden!’ waren de slotwoorden. Daarna volgden negen pagina’s praktische aanbevelingen, “die straks vast worden opgepikt door een Kamerlid dat moet scoren.”, zo besloot Jensma.

Dat Kamerlid is inmiddels bekend. Wanneer “straks” is, ook. Onze staatssecretaris Teeven (VVD) heeft vorige week namelijk een wetsvoorstel[3] ingediend waarin staat dat de rol van het slachtoffer in het strafproces aanzienlijk vergroot moet gaan worden. Fred en de wet zijn non stop in ontwikkeling. Dit is op zich geen slechte zaak; ook slachtoffers moeten een stem hebben in het strafproces en fatsoenlijk behandeld worden. Onderzoek[4] heeft bovendien uitgewezen dat voormalig gebruikers van dit spreekrecht van mening zijn dat het heeft bijgedragen aan hun emotionele verwerking. Of dit recht nog verder uitgebreid moet worden waag ik echter te betwijfelen.  

Wat mag/kan het slachtoffer nu?[5]

Tijdens het strafproces mag (moet niet) het slachtoffer zich uitlaten over wat het misdrijf voor hem (of haar) persoonlijk betekent. Dit spreekrecht kan het slachtoffer helpen bij zijn verwerkingsproces (‘closure’ heet dat geloof ik in populair psychologisch jargon). Simpel gezegd: het slachtoffer mag aan de rechter, de officier van Justitie en de verdachte laten weten wat voor gevolgen het misdrijf voor hem heeft gehad. Hij of zij mag dus niet spreken over de verdachte of over het misdrijf zelf. Bovendien bestaat deze mogelijkheid alleen bij misdrijven waar 8 jaar of meer gevangenisstraf voor kan worden gegeven, en bij een aantal andere in de wet genoemde misdrijven (o.a. bepaalde zedenmisdrijven, stalking, of bedreiging).

Wat mag/kan het slachtoffer straks?

Als het wetsvoorstel door de Tweede en daarna  Eerste Kamer wordt goedgekeurd krijgt het slachtoffer een onbeperkt spreekrecht. Wat betekent dat? Dat het slachtoffer voortaan ook zijn mening mag geven over het bewijs, de schuld van de verdachte en de hoogte van de straf. Daarnaast krijgt ieder slachtoffer een levenslange voorraad Valium. Nee natuurlijk niet, dat laatste is een grapje. De inhoud van het wetsvoorstel is echter minder om te lachen. Ondanks het feit dat Teeven niet heeft gekozen voor het ‘adviesrecht’-wetsvoorstel (zo ongeveer iedere instantie had een negatief advies[6] uitgebracht ten aanzien daarvan), lijkt het erop dat het in de praktijk op hetzelfde neerkomt: het slachtoffer mag vertellen of de verdachte het gedaan heeft en wat hij een passende straf zou vinden. 

Vier problemen

Dit, lieve lezer, is een achterlijk plan. Ik voorzie vier problemen.

  1. Tijdens de rechtszitting wordt uitgezocht of de verdachte schuldig is of niet. Onschuldig tot het tegendeel bewezen is, weet je nog? Pas aan het einde van de zitting, of bij grotere misdrijven twee weken daarna, doet de rechter uitspraak. Wanneer het slachtoffer zich tijdens de zitting mag uitlaten over de hoogte van de straf, druist dit in tegen het onschuldbeginsel.
  1. Het slachtoffer wordt valse hoop gegeven. De verwachting wordt immers gewekt dat de rechter gehoor zal geven aan de uitgesproken emoties. De rechter zal in 9 van de 10 gevallen echter lager straffen dan het slachtoffer graag zou zien, omdat de rechter rekening houdt met alle omstandigheden (bijvoorbeeld een geestelijke stoornis van de verdachte) en het slachtoffer alleen maar met het leed dat hem is aangedaan. Dit kan dan uitvallen in een teleurstelling. Daarnaast: een rechter die het advies van het slachtoffer niet opvolgt is per definitie een softe rechter. Zal weer lekker bijdragen aan het beeld dat de maatschappij nu al heeft…
  1. En wat als zou blijken dat er hoger wordt gestraft in zaken waarin het spreekrecht wordt benut? Dat zou dan betekenen dat slachtoffers die minder ‘dapper’ zijn en thuisblijven, standaard te kort worden gedaan.
  1. Ten slotte: er bestaat een kans op secundaire victimisatie. Simpel gezegd, als het slachtoffer van mening is dat de verdachte sowieso levenslang moet krijgen, is de verdediging genoodzaakt de confrontatie aan te gaan. Wanneer het slachtoffer ook een inhoudelijke verklaring af mag leggen, kan hij bovendien verhoord worden als getuige. De advocaat zal zich, wanneer de belangen van zijn cliënt in het geding zijn, niet inhouden tegenover het slachtoffer. Iets met een bal en terugkaatsen? Lijkt me niet erg wenselijk.

Samengevat kom ik tot de volgende conclusie. Dit geweldig doordachte plan – dit wetsvoorstel – zal het slachtoffer eerder in een kwetsbare dan een versterkte positie brengen. In dat geval is die levensvoorraad Valium zo’n slecht plan nog helemaal niet. Zal Teeven eens een belletje geven.  

Leonie

 

[1] http://www.nrc.nl/rechtenbestuur/2012/10/20/hoe-slachtoffers-het-strafproces-stuk-maken/

[2] http://www.korver-vanessen.nl/content/259/mr-richard-a-korver.html

[3] http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/publicaties/2014/11/13/wetsvoorstel-ter-aanvulling-van-spreekrecht-slachtoffers-met-toelichting-raad-van-state.html

[4] http://wodc.nl/onderzoeksdatabase/evaluatie-van-de-invoering-van-de-wet-over-spreekrecht.aspx

[5] http://www.slachtofferhulp.nl/Algemeen/Strafproces/Rol-van-het-slachtoffer/Spreekrecht/

[6] http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2014/11/13/teeven-kiest-voor-onbeperkt-spreekrecht-slachtoffers.html