Wanneer ben je ontoerekeningsvatbaar?
Ontoerekeningsvatbaar
Wat is ontoerekeningsvatbaarheid en wanneer kan iemand ontoerekeningsvatbaar worden verklaard? Daar is toch best veel onduidelijkheid over en daarom geven we graag antwoord op die vraag. En ja, natuurlijk lees je onderaan dit artikel ook of je ontoerekeningsvatbaar kan worden verklaard door alcohol of drugs.
Wat is ontoerekeningsvatbaarheid?
Ontoerekeningsvatbaarheid is de situatie waarbij iemand die een strafbaar feit heeft gepleegd niet strafbaar is als hem dit niet kan worden aangerekend vanwege een gebrekkige ontwikkeling of stoornis. Maar goed, waarom denken veel mensen dan dat je ook ontoerekeningsvatbaar bent als je (te veel) alcohol op hebt? Of is dat meer een geintje?
Wat zegt de wet erover?
Als we artikel 39 van het Wetboek van Strafrecht citeren is ontoerekeningsvatbaarheid het volgende:
“Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend.”
Duidelijk is dat hier wordt gesproken over situaties waarbij je een bepaalde handeling iemand niet kan toerekenen. Er moet dus echt sprake zijn van een ziekte of stoornis.
Hoe verhoudt ontoerekeningsvatbaarheid zich tot het strafrecht?
Volledig, want ontoerekeningsvatbaarheid valt met artikel 39 duidelijk onder het strafrecht. Zo veel is duidelijk. Maar dan moet nog worden bepaald in hoeverre je toerekeningsvatbaar bent. Om een antwoord te geven op die vraag laat de rechter zich adviseren door psychologen en in sommige situaties door psychiaters.
De rechter moet uiteindelijk dus bepalen of iemand ontoerekeningsvatbaar is of niet. Daarbij zijn nog wel gradaties aan te merken. Zo bestaan de volgende twee soorten ontoerekeningsvatbaarheid:
- volledig ontoerekeningsvatbaar
- verminderd ontoerekeningsvatbaar
De vragen die de rechter moet beantwoorden om te komen tot ontoerekeningsvatbaarheid zijn de volgende drie:
- Is sprake van een geestelijke stoornis bij de verdachte?
- Wordt vraag één bevestigend beantwoord, dan moet worden afgevraagd of er een causaal verband is tussen de stoornis en het strafbare feit.
- Wordt ook deze vraag bevestigend beantwoord, dan moet de rechter zich afvragen welke uitspraak hij moet doen.
Wat als je ontoerekeningsvatbaar verklaard wordt?
Als je ontoerekeningsvatbaar verklaard wordt, betekent dit niet dat je wordt vrijgesproken. Vrijspraak is namelijk iets heel anders dan het gevolg van ontoerekeningsvatbaarheid: ontslag van alle rechtsvervolging. Vrijspraak vindt plaats als niet wettig en overtuigend bewezen kan worden dat je een strafbaar feit hebt gepleegd. Tot ontslag van alle rechtsvervolging wordt besloten als het strafbare feit wel bewezen is, maar als het feit dat begaan is niet strafbaar is of de dader niet strafbaar is.
In geval van ontoerekeningsvatbaarheid komt het dus eigenlijk altijd op het laatste feit aan. Voordeel is dat je net als bij vrijspraak niet nog een keer kunt worden aangesproken op een strafbaar feit. Nadeel is dat de kans groot is dat TBS, of terbeschikkingstelling, wordt opgelegd.
Alcohol
Nu we ontoerekeningsvatbaarheid kort hebben uitgelegd komen we bij de alcohol. Want natuurlijk worden er grappen gemaakt dat je gisterenavond ontoerekeningsvatbaar was door de alcohol op dat ene feetje, maar is dat juridisch gezien ook zo?
Ben je ontoerekeningsvatbaar als je met alcohol op spiegels van auto’s hebt getrapt of je misschien wel hebt misdragen in een vliegtuig waardoor een tussenlanding moest worden gemaakt en jij nu strafrechtelijk wordt vervolgd?
Nee. Het antwoord op vraag of je ontoerekeningsvatbaar kan worden verklaard door alcohol is nee. Maar zoals wel vaker is er een tenzij. Alcoholverslaving of drugsverslaving kan worden gezien als een ziekte.
Dus tenzij een strafbaar feit gepleegd werd terwijl je alcohol op had en uit onderzoeken blijkt dat je lijdt aan een alcoholverslaving, word je niet ontoerekeningsvatbaar verklaard.
